THƯƠNG HÀN THAI NHIỆT
Luận xem trong loại thương hàn, 
Thiên-sư lập luận phép phương rạch ròi.
Thạch-Thất quyển năm hẳn hòi, 
Thương-hàn thai-thiệt học đòi khó thay.
Bốn mùa thông-trị đều hay,
Lưỡi đầy tưa trắng chứng rày bạch-thai.
Hóa-tà biến chứng một hai, 
Thăng-ma Cát-căn, Tiểu-sài giải ra.
Lưỡi vàng tâm hỏa thọ tà, 
Ngày thường dẫn ấm đêm mà chẳng an.
Cũng làm Tiểu-sài-hồ thang, 
Huỳnh-liên, Chi-tử giải an tâm thần.
Vàng mà đái hôi tương-thân, 
Thực chứng vị-nhiệt chẳng gần cháo cơm.
Thạch - cao, Tri-mẫu danh thơm, 
Cũng theo phương ấy cùng thang Sài hồ.
Vàng lại có hồng lộn vô, 
Tiểu trường tích nhiệt, đái thô nước trà.
Lục - uất Thanh - nhiệt giải hòa, 
Xa-tiền, Lục vị dụng đa Địa-huỳnh.
Hồng mà có bạc trắng tinh,
Vì chưng phế nhiệt ho tinh dãy đàm.
Sâm-tô-ẩm nội kíp làm, 
Điều cầm tiêu nhiệt thanh-đàm phế gia.
Đen mà có điểm hồng hoa,
Thận hư đã lắm dụng qua Tiêu-sài.
Sanh-địa, Huyền - sâm hiệp bày, 
Bổ-thũy, Tả-hỏa anh tài nên kinh.
Hồng mà có điểm hắc-tinh, 
Vị nhiệt hư hỏa nóng mình ít ǎn.
Huyền-sâm, Thạch-cao, Cát căn, 
Tiểu-sài khử Hạ dụng năng mới tài.
Hồng mà có điểm bạch-thai, 
Tâm-trung tà-hỏa hình bày nóng rân.
Tiểu-sài, Huỳnh liên bảy phân, 
Tâm can bình bổ xứng cân thái-hòa.
Hồng có hồng - phiến chồng qua, 
Tượng cao như thể sao sa sáng ngời.
Vị nhiệt uất táo chẳng rời, 
Bàng quang tích nhiệt đái tinh trược vàng.
Có Quế mới thông bàng quang,
Một hai phân vậy, chớ toan dụng nhiều.
Ngũ-linh Nhơn-trần uất tiêu,
Trị thấp lợi thủy đặng điều cho lanh.
Trắng mà điểm đen ít lành,
Bởi chưng vị-nhiệt, Tứ-linh,Sài-hồ.
Thạch cao một chỉ gia vô, 
Bịnh hằng giảm thực hình khô khôn cầm,
Vàng có điểm đen chớ lầm, 
Can kinh dục tuyệt khôn tầm thuốc tiên.
Tiểu-sài nghiểu hãnh nan thuyên, 
Chi-tử gia nhập võng tuyền đặng lương.
Trắng có điểm đen lương-khương, 
Tà toan nhập lý dụng thường Tư-âm.
Sai-hồ, Chi-tử, Điều-cầm, 
Trừ là đặng khỏi nhiệt thâm nhiễm vào.
Trắng nổi một miếng lên cao, 
Quanh bìa vàng đỏ tà giao đại trường.
Mê mang ỉa chảy đầy giường,
Ngủ-linh thang ấy cố trường đặng yên.
Vàng trong ngoài hợp trắng biên, 
Thượng tiêu hư hỏa, no liền ít ăn.
Đại-hoàng đại hạ cấm ngăn, 
Tuy dương khinh hạ mà hằng không thông.
Cấp đầu Lục-uất vị công, 
Sài hồ, Chỉ xác cũng đồng giải nguy. 
Trắng chót trong góc vàng hi,
Nửa vàng nửa trắng cháo thời không thông. 
Thạch-cao phi hỏa hữu công, 
Ngũ - linh,Tứ - sứ cũng đồng khương ninh.
Vàng mà đầy cách như ranh, 
Nhất cách, nhất đoạn thiệt tranh đại trường.
Tướng-quân thừa-khí lương phương. 
Hạ rồi nhiệt thối, tư-lương bổ hòa.
Lưỡi hồng trong có nguyệt tà, 
Đen như nguyệt thực thủy đà bất thăng.
Hỏa lai thừa thắng bôn đằng, 
Hỏa, thủy dị-tế, chuẩn thằng Sài-liên.
Lưỡi hồng khai thế mụi viên, 
Chữ nhơn miêu-thiệt võng tuyền khô khan.
Giữa lưỡi nóng rát như gừng, 
Huỳnh-liên, Thạch cao dụng lương Tiêu-sài.
Đen góc chót đỏ chia hai, 
Hỏa tà nhập thận, nóng hoài biết chi.
Sài-cát ngưu-giác đắc nghi. 
Bội gia Trịmi bá hỏa qui thối tà.
Tư-âm điều bổ chẳng ngoa, 
Rượu chưng Sanh-địa giải hòa tiên thiên.
Đen trong ngoài trắng liên viên, 
Phân ra đen trắng cũng liên hỏa tà.
Lửa vị đốt thấu thận - gia, 
Thạch cao, Tri-mẫu giải hòa Huyền sâm,
Chẳng luận trị khát Liên-Cầm, 
Cấp dụng Lục vị tư-âm Địa hoàng.
Đen trong ngoài chót tổ vàng, 
Tà mong cướp thận khốn-nàn tỳ gia.
Tiên-thiên hao tổn vậy là, 
Hậu thiên hư nhược cũng đà tương liên.
Thăm chừng thương lẫm cho kiên, 
Tà không dám nhập, nhị biền đặng an.
Đại, Tiểu-thừa-khí tài ngoan, 
Hạ rồi cứu vẹn, lại toan bổ hòa. 
Đỏ trong ngoài chót thâm mà, 
Đen sì như mực, khó là dụng phương.
Thận hư tà hỏa thắng thương. 
Thạch-cao ngộ - dụng tai - ương chẳng hèn,
Lục-vị Huyền-sâm đương tiêu,
 Cứu sanh trăm bịnh, cổ hiền đã nêu.
Giữa lưỡi một miếng đỏ đều, 
Tứ-vi đen hắc, chứng nhiều dữ hung.
Quân hỏa tướng hỏa tương tùng. 
Khắp mình đều nóng dái hòn khô khan.
Đái, ỉa chẳng đặng kêu vang, 
Tiểu - sài, Tứ - vật, Đại hoàng nhuận thông.
Pháp làm lương hạ hữu công,
Quân thần tá sứ, trị thông bịnh lành.
Hắc khôi giữa lưỡi 1 hoành,
Ngoài vòng đều đỏ giáp ranh bốn bề. 
Tà kết đại trường phủ phê, 
Lục-uất thừa-khí, thánh đề sách biên. 
Thận suy võng - tuyền thiếu diên. 
Chế-dương tráng thủy, tà liền giảm thuyên.
Thục địa nê-cách đơn điền, 
Tư-âm giảng hóa, nhị biền cũng thông.
Phải dùng tư-bổ hữu công,
Nhược bằng công kích thời không đặng lành.
Khôi toàn như khói đóng thành. 
Một miếng giữa lưỡi, như vằn mực đen.
Hỏa tà cướp thận lửa đèn, 
Huyền-Sài Lục vị thánh - hiền sách nêu.
Đỏ ngoài trong tợ khói thêu. 
Hỏa cực hóa thủy, bịnh nhiều mê man.
Cấp dùng Nhị diệu địa hòang, 
Cùng là Lục - uất cũng an trăm điều.
Chông gai giữa lưỡi rất nhiều, 
Hình như trứng cá, đỏ điều khó ăn.
Sài-hồ, Chi-tử chuẩn thẳng, 
Liên hiệp Tứ-vật cũng bằng thuốc tiên.
Giữa đen ngoài đỏ tương liên, 
Vàng trong ngoài trắng, khắp biên hỏa tà.
Hắc nổi, bạch ngoại vậy mà, 
Ngoại huỳnh, nội hắc, thuốc ta cũng đồng,
Sài-hồ, Chi-tử nhất công, 
Chỉ thiệt, Chỉ xác dụng xong Đại hoàng.
Ngàn bịnh trị đặng vẹn toàn, 
Phải thông mạch-lý, rõ ràng bổn phiêu.
Ngoại khoa bổ di ít nhiều, 
Bằng-sa làm tán mật đều kíp thoa.
Huyền-sâm, Thạch cao phi qua. 
Thanh đại. Ngủ-bội, sao mà tán tiêu.
Cương-tàm gừng sao ít nhiều, 
Nha-tạo, Ổi toán, thổi tiêu yết hầu.
Đỏ đen lộn tạo khó cầu, 
Đường văn ngang dọc, nhiệm mầu dương âm.
Thai-thiệt, trùng thiệt khôn lầm, 
Sạ-hàng, sạ-nhiệt, hầm hầm nóng da.
Yết hầu ngăn trở khó a, 
Ngoài thời trong uống cùng là Tư-âm.
Đen toàn khắp lưỡi đen thâm, 
Quân hỏa, tướng hỏa, đốt xâm võng-tuyền.
Cùng là phàn hỏa tương liên,. 
Nước thận khô ráo, khôn an vậy mà.
Lục-uất thưa-khí kip ra. 
Chế-dương tráng thủy, nay đà khỏi nguy.
Thạch-thất bí-lục phương kỳ, 
Cổ-thơ, kim-bịnh, xét suy rõ ràng
Học thông mạch-lý vẹn toàn, 
Nho thơ rõ đặng mới toan trị đời.
 Kỳ Hoa Dị Thảo trích(Y-kinh diễn-ca)