PHẤN THÍCH(Tỏa sang - Trứng cá)
                        Bs Trần Quang Minh
I. Đại cương
Phấn thích là chứng bệnh thường gặp ở tuổi dậy thì cả nam và nữ, bệnh còn gặp ở thời kỳ tiền mãn kinh ở phụ nữ, bệnh ở hệ thống bì phu tấu lý nhưng có liên quan mật thiết tới nội tạng. 
Hình thái lâm sàng đa dạng, tuỳ theo nguyên nhân mà có các biểu hiện lâm sàng ở một vùng hoặc cả mặt, mức độ dày mỏng khác nhau, liên tục hay từng đợt, bệnh dai dẳng. 
Bệnh tuy không nặng ít ảnh hưởng đến sức khoẻ nhưng ảnh hưởng đến thẩm mỹ và tâm lý xã hội do đó người bệnh cần được điều trị.
II. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh
Theo chức năng tạng phủ phế chủ bị mao, có công năng tuyên phát, việc bài xuất độc tà ra ngoài bằng đường phế vệ là công năng của phế. 
Khi phong nhiệt kết tụ ở phế được đưa đến bì phu tấu lý mà không truyền tống ra ngoài được lưu chú lâu ngày thành những mụn ung ngay tại tấu lý.
Đầu mặt là nơi hội tụ của các kinh dương (Đầu mục chư dương chỉ sở hội). Phong nhiệt thuộc dương tính thăng phù, kinh dương minh lên mặt vòng qua má, môi nên khi bị phong nhiệt hay gây bệnh tại vùng mặt. Tấu lý bị bế tắc làm phong nhiệt không bài xuất được tiếp tục thành ung làm cho bệnh dai dẳng khó khỏi.
Theo Nội kinh: “ Xung vi huyết hải, Nhâm chủ bào cung”. 
Huyết hải muốn đầy đủ lại phải nhờ vào công năng của Tỳ - Vị thì lượng huyết mới được bổ sung.
 Khí vị kinh bị phong nhiệt làm ảnh hưởng đến Xung - Nhâm hoặc Xung - Nhâm bị bệnh cũng gây ảnh hưởng trở lại Tỳ- Vị. 
Vì vậy trong giai đoạn tiền mãn kinh hoặc bệnh lý ở Xung - Nhâm thì bệnh phấn thích phát triển.
III. Biện chứng luận trị 
1. Phế kinh phong nhiệt
* Triệu chứng làm sàng: Phấn thích đỏ sưng, nóng, đau, có mụn mủ ngứa, khó chịu, cảm giác buồn ngứa trên mặt tiểu tiện vàng sẫm; Chất lưỡi đỏ rêu lưỡi vàng. 
Mạch phù sắc.
 Phương pháp điều trị: Sơ phong, tuyên phế, thanh nhiệt.
 Bài thuốc: Tỳ bà thanh phế ẩm:
Nhân sâm Tỳ bà diệp 10gam
liên Hoàng
Tang bạch bì
Hoàng bá
Cam thảo.
Cách bào chế: Các vị trên + nước 1500ml.
sắc lọc bỏ bã lấy 150ml.
 Cách dùng: Sắc uống ngày 1 tháng, chia đều làm 3 lần.
2. Trường vị thấp nhiệt.
 Triệu chứng lâm sàng: 
Phấn thích đỏ sưng, bì phu trên nhẩy, nổi sẩn nhiều cục đẩy có khi thành từng mảng, có mụn mủ, chán ăn, bụng đầy, đại tiện táo, tiểu vàng sẫm; Chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng nhớt. Mạch hoạt sác.
 Phương pháp điều trị: Thanh nhiệt, hóa
 thấp, thông phủ. 
Bài thuốc: Nhân trần cao thang gia giảm:
Nhân trấn
Chi tử 
Thiên hoa phấn
Đại hoàng
Cách bào chế: Các vị trên + nước 1600ml, sắc lọc bỏ bã lấy 150ml.
Cách dùng: Sắc uống ngày 1 thapng, chia đều làm 3 lần.
3. Xung Nhâm thích phấn
 Triệu chứng lâm sàng: Phấn thích lúc đầu chỉ mọc ở hai gò má sau lan nhanh ra cả māt, nhiều, dày, cứng, tăng chân bệnh giảm hoặc khỏi theo chu kỳ hoặc bệnh lý của kinh nguyệt. 
Bệnh kéo dài, sắc da xạm kém tươi nhuận. 
Mạch huyền hoạt. 
* Phương pháp điều trị: Sơ can, hoạt Hoa huyết, thông kinh, khứ ứ.
* Bài thuốc: Huyết phủ trục ứ thang gia giảm:
Đương quy
Sinh địa
Đào nhân
Hồng hoa 
Chỉ xác
Xích thược
Sài hồ
Cam thảo
KINH NGHIỆM XƯA VÀ NAY VỀ TÁC DỤNG
Cát cánh 
Xuyên khung
Ngưu tất
Thiên hoa phấn
Cách bào chế: 
Các vị trên + nước 1800ml, sắc lọc bỏ bã lấy 200ml.
Cách dùng: Ngày uống 1 chia đều 3 lần.
Thuốc dùng ngoài:
- Những mụn có mủ thâm, đau nhức, bùng nhùng nặn sạch bôi cao ngọc hồng sau đó bôi cao sinh cơ TVB để liền vết thương và chống thâm da.
Những mụn có mủ trắng nặn sạch chân bôi cao sinh cơ TVB.
IV. Phòng bệnh và hộ lý
1. Giữ gìn vệ sinh da. Xoa nhẹ da mặt hàng ngày vào buổi sáng và trước khi đi ngủ.
2. Chú ý tránh táo bón, ăn đủ rau xanh, hoa quả. 
3. Chữa trị các nguyên nhân như rối loạn kinh nguyệt, thống kinh...